Historia Króla cynku

Ilu z was słyszał o Królu Cynku, czyli o niejakim Carlu Godulli albo jak kto woli po prostu Karolu Goduli? Nazywano go też Diabłem z Rudy Śląskiej, posądzano o cyrografy z diabłem. Był człowiekiem, który zbudował największe imperium przemysłowe na całym Śląsku- uznawany za Ojca śląskiego przemysłu. Jakby było mało tych faktów to jego spadkobiercą była 4 letnia dziewczynka nazywana Śląski Kopciuszkiem. Wszystko brzmi jak dobra bajka dla dzieci, a to wszystko zdarzyło się naprawdę. Zacznijmy od początku:

Portret Goduli autorstwa Ireneusza Batora

Karol Godula urodził się  8 listopada 1781 w Makoszowach (obecna dzielnica Zabrza). Ochrzczony został w drewnianym kościele w Przyszowicach. (został przeniesiony, można go zobaczyć w Borowej Wsi)

Kościół w borowej wsi przeniesiony z Przyszowic. 

Jego rodzicami byli  Józef Godula i Franciszka z domu Hanisz. Posiadali oni gospodarstwo rolne  w Kuźni Raciborskiej. Józef Godula był nadleśniczym w  lasach makoszowskich i przyszowickich. W roku 1784 wziął w dzierżawę dwa majątki rycerskie: w Makoszowach i Ligocie Zabrskiej- co znacznie podwyższyło status społeczny jego i rodziny. 

Początkowo Karol uczęszczał do szkoły ludowej w Przyszowicach, później w 1793 roku ze względu na wybitne uzdolnienie dziecka rodzice postanowili go przenieść do gimnazjum cystersów w Rudach Raciborskich. A od roku 1798 uczył się w liceum w Opawie. 

W wieku 20 lat (1801 rok) rozpoczął swoją karierę w górnośląskim przemyśle. Zaczął wtedy prace u hrabiego Ballestrema. Dzięki swojej inteligencji i bardzo dobremu wykształceniu szybko awansował na zarządcę majątku hrabiego. W 1809 roku otrzymał od hrabiego tytuł „Amtmanna”, czyli ekonoma. Już 5 lat później hrabia mianował Karola głównym ekonomem swoich dóbr.

W 1812 roku hrabia Ballestrem rozpoczął budową huty cynku „Karlhütte”. Zarządcą huty mianowano Karola Godule, a w 1815 r. dostał od swojego pracodawcy 28 kuksów (udziałów) w hucie. W 1828 r. otrzymał drugie tyle kuksów w tej hucie- od tego momentu Karol rozpoczął pracę na własny rachunek. To właśnie udziały w hucie hrabiego Ballestrema stały się podwalinami bogactwa Goduli.

Hrabia Ballestrem

Pierwszą swoją kopalnie galmanu zbudował w 1823 roku, ulokował ją w Miechowicach (obecnie dzielnica Bytomia) i nadał jej nazwę "Maria"- jako ciekawostkę mogę podać, że to właśnie dzięki pracy w tej kopalni wybił się kolejny znakomity śląski przemysłowiec, ale o nim kiedy indziej ;). Była ona jedną z największych kopalń galmanu, lecz działała tylko do 1895 roku.  Dzięki zarobionym pieniądzom kupił majątki ziemskie: Orzegów, Szombierki, Bobrek, Bujaków. Zakupił także kopalnie "Stein"(kopalnia Makoszowy) i "Rosalie"(w Dąbrówce Wielkiej) oraz huty "Morgenroth"(Chebzie) i "Gute Hoffnung".Potem do swojego majątku włączył Paniowy.

W latach 20 XIXw. Wybuchł duży kryzys na rynku hutnictwa cynkowego. Wiele przedsiębiorców zbankrutowało. Natomiast Godula właśnie wtedy najbardziej powiększył swój majątek.

Karol Godula na witrażu który znajdował się w zarządzie dóbr Schaffgotschów w Gliwicach
 https://mauzoleumkopice.pl/2019/07/01/w-110-rocznice-powrotu-karola-goduli-do-szombierek/

Był pierwszym na Górnym Śląsku przemysłowcem, który urzeczywistnił idee współdziałania różnych gałęzi przemysłu- powiązał z sobą rolnictwo, leśnictwo, eksploatację glinki, transport, górnictwo i hutnictwo oraz handel. Godula należał również do pierwszych indywidualnych przedsiębiorców, którzy objął bezpłatną opieką lekarską swoich pracowników. Budował także osiedla patronackie dla pracowników swoich zakładów.

Pałac Goduli w Szombierkach

W 1846 roku wziął pod swoją opiekę pewną sierotę, a była nią czteroletnia Joanna Grycik. Obdarzył ją miłością dlatego, że jako jedyna nie bała się go (był powiem okaleczony bardzo i schorowany). Zainwestował także w jej edukacje.

Karol posiadał pałac w Szombierkach(odziedziczyła go Joanna, dziś po nim nie ma  śladu. (Stał gdzieś w okolicach przedszkola miejskiego nr.39 w Bytomiu)

Inny portret,
https://www.kopice.org/karol-godula

Zmarł na chorobę nerek 6 lipca 1848 roku we Wrocławiu. Pochowany został na wrocławskim cmentarzu św. Wojciecha. W dniu śmierci Karola Goduli jego majątek szacowano na 2 miliony talarów. Na majątek składało się: 19 kopalń galmanu, 40 kopalń węgla kamiennego, 3 huty cynku, 28 kuksów w hucie „Karol”, do tego dochodzą majątki ziemskie: Orzegów, Szombierki, Bujaków, Bobrek, Paniowy. Dla porównania średnia pensja nauczycielki (bardzo dobrze płatna) rocznie wynosiła około 300 talarów.

Po tym, jak Joanna von Schaffgotsch (spadkobierczyni jego fortuny) ufundowała kościół p.w Najświętszego serca Jezusa w Szombierkach, jego prochy przeniesiono i złożono w krypcie znajdującej się w tym kościele, było to 2 września 1909 roku.

Krypta Goduli w Kościele w Szombierkach
https://mauzoleumkopice.pl/2017/07/27/joanna-gryczik-pani-na-goduli-i-szombierkach/

Godula praktycznie cały swój majątek zapisał w testamencie niespokrewnionej z nim swojej wychowanicy Joannie Gryzik. A co więcej w swoim testamencie zapisał legat do podziału wszystkim swoim pracownikom w wysokości 50 000 talarów.

Młoda Joanna Grycik
https://mauzoleumkopice.pl/2017/07/26/joanna-gryczik-von-schomberg-godulla-hrabina-von-schaffgotsch/

Ruiny jego domu do dziś znajdują się w dzielnicy Ruda w Rudzie Śląskiej tuż obok ruin pałacu Ballestremów. 

Dom Karola w Rudzie

Nie zachowały się żadne wizerunki Karola, ponieważ w swoim testamencie kazał wszystkie zniszczyć z powodu swojego wyglądu i chorób (bezwładne lewe ramię i chromą nogę) co było dla niego udręką. Podobno był tak odstraszający, że nawet matki straszyły nim swoje niegrzeczne dzieci.

Jako że Godula nie pochodził z klasy posiadaczy dla wiele osób zaczęło się zastanawiać jak zdobył swój majątek. Dlaczego z tego, co inni uważali za śmieci- za odpad cynkowy, mu nagle zaczęło to przynosić zyski. A z tego właśnie wzięła się legenda o Karolu Goduli: która mówiła o tym, że Karol podpisał pakt z Diabłem, a w rudzkiej chałupie gdzie mieszkał w nocy przez komin wlatywał diabeł i podrzucał mu złote talary.
Inne pogłoski mówiły o tym,że zjawa Karola jeździ wozem ze wsi Rudy w stronę Orzegowa i straszy napotkanych ludzi.

Polecam odwiedzić stronę: https://mauzoleumkopice.pl/ - jest to strona pasjonatów (a na pewno jednego który ma dużą wiedzę w tym) temacie, którzy starają się uratować mauzoleum Joanny(spadkobierczyni Karola) i jej męża w Kopicach. Przy okazji szerzą historię Karola i Joanny, żeby nie zostali zapomniani.

Poznaliście historie diabła z Króla Cynku. Ta Historia brzmi może jak bajka, ale zdarzyła się naprawdę... historia Joanny jest jeszcze bardziej "bajkowa", i za pierwszym raz ciężko w nią uwierzyć ;)

Źródła:

• :https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Miko%C5%82aja_w_Borowej_Wsi
• https://www.wirtualnaruda.pl/gp-ballestrem.htm
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%82ac_Goduli
• https://www.historiaposzukaj.pl/miejsca,913,historionauci_gdula.html
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Karol_Godula
• Przekazy ustne