Etykiety

Pewne targowisko w Katowicach

Witajcie!
W dzisiejszym wpisie przeniesiemy się do przedwojennych Katowic. Poznamy co się wydarzyło na obecnej ul. Mickiewicza, co było jedną z wizytówek przedwojennych Katowic oraz jak i przez kogo zniknął.


W Katowicach (niem.Kattowitz) od 1862 r. istniała Stara Synagoga, przy obecnej ul. Juliusza Słowackiego. Już w 1883 r. synagoga okazała się zbyt mała dla szybko powiększającej się gminy żydowskiej, dlatego postanowiono ja powiększyć. Gdy rok później do gminy żydowskiej w Katowicach przyłączono Zawodzie i Bogucice stara synagoga ponownie okazała się zbyt mała.

 1 października 1896 r. przewodniczący gminy Salomon Wiener uzasadnił konieczność budowy nowej synagogi, mówiąc tak:  

 „Synagoga winna odpowiadać zarówno poziomem wykonawstwa jak i wyposażeniem znaczeniu naszej rozkwitającej gminy, oczekiwaniom stawianym publicznej budowli naszego tak pięknie rozbudowanego miasta i swemu wzniosłemu przeznaczeniu"

 Wkrótce po tym władze państwowe wydały zgodę na budowę synagogi. Po uzyskaniu zgody inicjatorzy budowy zakupili działkę przy ówczesnej August-Schneiderstraße (ul. Mickiewicza). Zakupiona działka okazała się na tyle duża, że prócz synagogi postanowiono wybudować także budynek administracyjny Gminy z salą posiedzeń, mykwą, mieszkaniami dla sługi synagogi oraz zarządcy. Przewidziano też założenie ozdobnego ogrodu.

 Architektami nowej synagogi zostali bracia Max i Hugo Grünfeld, synowie Ignatza Grünfelda (który zaprojektował starą synagogę). 
Pierwszym etapem budowy był zakopanie kamienia węgielnego przez ówczesnego rabina gminy żydowskiej Salomona Wienera w 1896 r.
Widok na ul. Mickiewicza z rynku, budynek z kopułą w tle to nowa synagoga.
Grünfeld zaprojektował nowy budynek synagogi w stylu łączącym elementy neogotyku, neorenesansu i stylu mauretańskiego. Nad główną salą modlitewną umieszczono wielką, zdobioną kopułę wspartą na żebrowej konstrukcji. Kopułę wieńczyła latarnia. Światło dodatkowo wpadało do sali przez umieszczone w bocznych ścianach olbrzymie, późnogotyckie okna. We wnętrzu głównej sali modlitewnej znajdowało się miejsce dla 670 mężczyzn i 514 kobiet.

 Architekt podczas projektowania synagogi najprawdopodobniej inspirował się głównie niemieckimi synagogami reformowanymi, m.in. Nową Synagogą w Berlinie czy synagogą w Bochum.  Wysokość nowej katowickiej synagogi wynosiła 80 metrów.

Budowę zakończono w 1900 r. a uroczyste otwarcie nastąpiło  w środę 12 września 1900 r. Głównym punktem programu była uroczysta procesja wiernych oraz zaproszonych gości, podczas której w synagodze zapalono wieczne światło.

 Obok wzniesiono, równolegle z synagogą, budynek szkoły, która funkcjonuje do dziś jako Liceum im. A. Mickiewicza. 
Aby uliczny hałas nie zakłócał nabożeństw, wyciszono korkiem bruk na jezdni przylegającej do budynku.
Budynek synagogi i szkoły na mapie z początku XX w.
Katowicka Synagoga Wielka stała się bardzo szybko wizytówką przedwojennych Katowic, można ją oglądać na wielu starych pocztówkach. Jej charakterystyczną kopułę można podziwiać na wielu panoramach miasta.
Niestety przetrwałą prawie cztery dekady....

8 września 1939r w godzinach wieczornych hitlerowscy żołnierze podłożyli ogień pod budynek synagogi. Władze nadzorowały jedynie, aby nikt go nie gasił, a strażakom nakazano jedynie zabezpieczać obszar przed rozprzestrzenianiem się ognia na sąsiednie budynki. 
Około godz. 3:30 nad ranem zawalił się dach z kopułą.
Gdy ruiny dogasały żołnierze przekopali piwnice w celu znalezienia jakiś kosztowności. Nie znaleźli jednak nic prócz niedopalonych kawałków Tory. 

 Niemiecka Policja Budowlana  dnia 20 września 1939r nakazała gminie żydowskiej na własny koszt rozebrać pozostałe ruiny synagogi. (cegły pozostałe prawdopodobnie zostały wywiezione do Warszawy).
23 lutego 1940r  niemiecka Policja Budowlana wystąpiła z wnioskiem do Urzędu Pomiaru o wykreślenie z miejskiego planu miasta rzutu Synagogi.

Menorę tzn. siedmioramienny świecznik, który znajdował się w synagodze katowickiej jest eksponowany w ratuszu w Los Angeles.

Obecnie w miejscu, gdzie kiedyś stała synagoga (między ul. Mickiewicza i Skargi) znajduje się od dobrych kilku dziesięciu lat targowisko (w ostatnim czasie zastąpiono dawne stoiska, drewnianymi budami) Gdzieś między tymi straganami można znaleźć mały obelisk i płytę, która ma upamiętniać Żydów zgładzonych przez niemieckiego okupanta oraz przypominać o tym, że właśnie w tym miejscu stała Synagoga Wielka w Katowicach. A od 1990 r. plac ten nosi nazwę Placu Synagogi.
pomnik na pl. Synagogi, w tle widać drewnianą zabudowę targowiska.
Od czerwca 2006 istnieją plany odbudowy synagogi. Według planów synagoga miałaby być odbudowana dokładnie w takim stanie, jaką była jeszcze na początku 1939r.
Na chwilę obecną trwają spory między właścicielami terenu a władzami miasta, które znacznie utrudniają właścicielowi rozpoczęcie tej inicjatywy. Odbudowany budynek miałby służyć celą kulturowym, komercyjnym a przede wszystkim miałby zwrócić Katowicom ich dawny blask. Tutaj dołączam link do strony, na której właściciel na bieżąco informuje o sytuacji i postępach w całym projekcie:

W ten właśnie sposób zniknęła jedna z wizytówek dawnych Katowic. Plany właściciela obiektu są bardzo ambitne i obiecujące. Udało się dogadać z osobami, które handlują w tym miejscu, teraz jedyną przeszkodą na drodze do sukcesu są władze miasta Katowice. Osobiście śledzę i bardzo popieram tę inicjatywę, i mam nadzieję, że za parę lat będę mógł oglądać odbudowaną Synagogę Wielką.  
A poniżej załączam porównania z serii dawniej i dziś, może dzięki nim będąc w Katowicach na ul. Mickiewicza będziecie mogli sobie lepiej wyobrazić jak tam dawniej było;)






Źródła:



  • https://katowice.wyborcza.pl/katowice/7,35063,25714294,synagoga-zamiast-obskurnego-targowiska-w-centrum-katowic-miasto.html
  • http://eksploratorzy.com.pl/viewtopic.php?f=118&t=16

    • Etykiety:

    Komentarze

    1. Unknown2 maja 2020 02:15

      Część Kuba.Gratuluje .Bardzo fajnie przedstawiłem historię skrawka naszego Śląska. Czuje się twoją pasje i dumę że jesteś Ślązakiem.Bede Cię śledzić i moja córka też ,ona miała ojca Ślązaka.






      OdpowiedzUsuń
      Odpowiedzi
      1. o śląsku_po śląsku4 maja 2020 11:37

        Bardzo się ciesze, że komuś podoba się to co robię. A za śledzenie bloga dziękuje bardzo i mam nadzieję że zostaniecie na dłużej z tym blogiem ;)

        Usuń
    2. Anonimowy30 maja 2020 16:54

      Oby udało się odbudować. Byłoby super. Dawaj znać jak coś więcej będzie wiadomo w tej sprawie ;)

      OdpowiedzUsuń

    Prześlij komentarz

    Popularne posty